آسیب ساختمان شیشه‌ای صداوسیما، یکی از نمادهای معماری نوگرای ایران و یادگار عبدالعزیز فرمانفرماییان، در حمله هوایی اخیر؛ زخمی بر تن معماری معاصر و حافظه‌ی جمعی شهری وارد کرد که روایتش فراتر از یک تخریب ساده است.

عبدالعزیز فرمانفرماییان، معمار برجسته ایرانی و پایه‌گذار معماری مدرن ایران، که تحصیلات عالی خود را در مدرسه هنرهای زیبای پاریس به پایان رسانده بود پس از بازگشت به ایران مجموعه‌ای از آثار شاخص و ماندگار را از خود به جا گذاشت که استادیوم آزادی و ساختمان شیشه‌ای صداوسیما نمونه‌هایی از آنها هستند.

سبک معماری این هنرمند مبتنی بر عملکردگرایی مدرن همراه با توجه به عناصر بومی و اقلیمی ایران بود؛ او معماری را تنها ساخت فضای فیزیکی نمی‌دانست، بلکه معتقد بود فضای معماری باید هویت فرهنگی و اجتماعی جامعه را نیز بازتاب دهد.

ساختمان شیشه‌ای صداوسیما در خیابان ولیعصر تهران، یکی از نمادهای معماری مدرن ایران و تجلی نگاه نوگرای این معمار برجسته به شمار می‌رود. فرمی مکعبی و مینیمال با نمای سرتاسری شیشه‌ای، که از کانسپت «شفافیت» الهام می‌گیرد؛ مفهومی که می بایست هم در کالبد فیزیکی و هم در کارکرد رسانه‌ای این مجموعه معنا پیدا می کرد.

اما معماری شاخص این ساختمان هم از آسیب‌های ناشی از جنگ نیز مصون نماند. در حمله هوایی اخیر اسرائیل در خرداد ۱۴۰۴، بخشی از ساختمان در آتش سوخت و خسارت قابل توجهی به نمای شیشه‌ای و سازه وارد شد.

چنین وقایعی نه تنها به کالبد فیزیکی بنا آسیب می‌زنند، بلکه روح، هویت و حافظه جمعی شهر را نیز تهدید می‌کنند. تخریب میراث معماری همواره یکی از دردناک‌ترین پیامدهای جنگ برای هر جامعه‌ای است، چرا که گسستی در پیوست تاریخی و فرهنگی ملت پدید می‌آورد. با این حال، تاریخ نشان داده که معماری می‌تواند به نماد ایستادگی و مقاومت بدل شود؛ ساختمان شیشه‌ای صداوسیما نیز مانند دیگر آثار مقاوم در برابر دوران‌های بحرانی، پس از جنگ نمادی از پایداری و امید شده است.

ضرورت مرمت این بنا، تنها دغدغه‌ای زیبایی‌شناسانه نیست، بلکه اقدامی فرهنگی، تاریخی و اجتماعی است؛ تلاشی برای حفظ اتصال نسلی و انتقال روح معماری مدرن ایرانی به آینده.

تهیه و تنظیم: خبرنگاران گالری آنلاین مریم محمدزاده، زهرا خوشه